Niniejszy artykuł stanowi uzupełnienie wystąpienia Agaty Radosh w czasie prelekcji Wiktorii Pałasiewicz w Stowarzyszeniu Promocji Zdrowego Stylu Życia – Sięgnij Po Zdrowie dn. 19 lutego 2022 r. w Poznaniu, dotyczącego skuteczności i bezpieczeństwa naturalnych sposobów walki z infekcjami. Rozwija zagadnienie aromaterapii i olejków eterycznych. W przypadku przeziębień czy nawracających stanów infekcyjnych górnych dróg oddechowych olejki eteryczne mają istotny walor leczniczy.
***
Aromaterapia na zdrowie
Aromaterapią nazywamy terapeutyczne wykorzystanie specjalnie przygotowanych przetworów z różnych organów roślin olejkodajnych – kwiatów, liści, ziela, owoców, nasion, drewna, korzeni lub kory roślin, znanych jako olejki eteryczne (łac. oleum aethereum), w skrócie „olejki”. Aromaterapia w klasycznym ujęciu polega na wprowadzeniu do organizmu olejków eterycznych przez drogi oddechowe. Jest dziedziną medycyny naturalnej, wykorzystywaną przez medycynę akademicką. Korzyści lecznicze płynące ze stosowania aromaterapii doceniane są szczególnie przez farmakologię.
Działanie i zastosowanie olejków eterycznych
Olejki eteryczne to naturalne, skoncentrowane mieszaniny wielu lotnych i silnie działających substancji aktywnych biologicznie. Działają m.in. przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, przeciwpasożytniczo, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, żółciopędnie, rozkurczowo, wykrztuśnie, uspokajająco czy antyseptyczne. Otrzymywane są najczęściej metodą destylacji parą wodną lub wytłaczania na zimno. Charakteryzują się intensywnym, zwykle przyjemnym zapachem. Olejków eterycznych nie należy mylić z olejkami zapachowymi, które nie mają właściwości leczniczych i nie stosuje się ich do inhalacji.
Olejki eteryczne są od tysięcy lat stosowane jako specyfiki medycyny naturalnej, kosmetyki i dermatologii. W medycynie odgrywają rolę uzupełniającą bądź pomocniczą w leczeniu i działają przeważnie objawowo. Ich skuteczność dowiedziono także w przebiegu przeziębienia, grypy, ostrego zapalenia gardła, anginy, nieżytu nosa, chrypki, zapalenia zatok czy kaszlu. Właściwe wykorzystanie olejków w infekcjach dróg oddechowych łagodzi objawy zapalenia, działa przeciwbólowo, pomaga usuwać wydzielinę oskrzelową, a ponadto pobudza układ immunologiczny i zwiększa odporność na zakażenia.
Wykorzystanie olejków
W chorobach przebiegających z infekcją górnych dróg oddechowych można stosować inhalacje parowe, gorące kąpiele z dodatkiem olejków, wdychanie oparów olejków podgrzewanych w kominkach aromaterapeutycznych lub dyfuzorach do olejków eterycznych. Olejków używa się także do swobodnego wdychania kropląc na poduszkę, chusteczkę lub skórę, uważając, by nie aplikować preparatu w okolice twarzy.
Olejki eteryczne w chorobie
Aromaterapia w infekcjach układu oddechowego stosuje następujące olejki eteryczne: eukaliptusowy, miętowy, sosnowy, pichtowy, kosodrzewinowy, tymiankowy, macierzankowy, rumiankowy, lawendowy, szałwiowy, rozmarynowy, kamforowy, terpentynowy, imbirowy, cynamonowy, anyżowy, melisowy i z drzewa herbacianego.
W nieżycie nosa zaleca się inhalacje z olejków eterycznych miętowego, eukaliptusowego, sosnowego, jodłowego lub majerankowego.
Przy zapaleniu gardła o podłożu wirusowym przygotowuje się inhalacje z mieszaniny olejków melisowego (4 krople) i cedrowego (3 krople). W przypadku podłoża bakteryjnego stosuje się mieszaninę olejku z drzewa herbacianego (3 krople), pichtowego (3 krople), eukaliptusowego (2 krople) i cynamonowego (2 krople).
W leczeniu anginy zaleca się inhalacje z drzewa herbacianego, jodłowego, cynamonowego, melisowego lub miętowego. Po wybraniu jednego olejku dodaje się do wody 5 kropli i inhaluje.
W grypie wykonuje się raz dziennie inhalację z olejków melisowego, pichtowego, cedrowego, cyprysowego i z drzewa herbacianego. Olejki te można skomponować dowolnie.
W infekcjach dolnych dróg oddechowych zaleca się inhalacje parowe o działaniu wykrztuśnym i odkażającym. W tym celu stosuje się olejki sosnowy, tymiankowy, macierzankowy, eukaliptusowy, anyżowy, koprowy, miętowy, rozmarynowy i topolowy. Dozwolone jest ich łączenie.
Do aromatycznych kąpieli połączonych z wdychaniem pary wodnej wykorzystuje się olejki cynamonowy, goździkowy i miętowy.
W aptekach można nabyć leki OTC przeznaczone do inhalacji, będące mieszaniną kilku olejków eterycznych: Inhalol (ma zastosowanie w przeziębieniu, katarze, bólu gardła, chrypce, zaflegmieniu, kaszlu oraz zapaleniu oskrzeli) i OIbas Oil (zmniejsza obrzęk błony śluzowej nosa, upłynnia zalegającą wydzielinę i ułatwia oddychanie). Rub-Arom i Aroma-Acitv są lekami w postaci maści (ułatwiają oczyszczanie otworów nosowych z zalegającej wydzieliny). Aromatol używa się do płukania jamy ustnej w zapaleniu gardła i migdałków podniebiennych.
Olejki eteryczne wykorzystano także w wyrobach medycznych takich jak: krople do nosa FebriCold Aroma (nawilżają jamę nosową oraz ułatwiają swobodne oddychanie), spray do nosa Fitonasal (udrażnia nos i chroni jego błonę śluzową), plastry na ubranie dla dzieci powyżej 2. r.ż. Pneumolan aroma (udrażniają zatkany nos) czy spray do jamy ustnej i gardła Miramile Tonisil (działa osłaniająco, łagodząco podrażnienia, usuwająco suchość i uczucie drapania w gardle).
Jak wykonać inhalację
W przypadku nieżytu nosa do inhalacji parą można wykorzystać naczynie do picia, np. kubek. Wlewa się do niego bardzo ciepłą, prawie gorącą wodę, przy czym należy uważać, by parowanie wody nie było zbyt mocne i nie spowodowało poparzeń lub uszkodzeń błony śluzowej. Do przygotowanej wody dodaje się 3-5 kropli wybranego olejku eterycznego. Następnie naczynie przykrywa się małym lejkiem kuchennym, przez którego wąski otwór wdycha się parę z olejkiem, raz jedną, raz drugą dziurką nosa. Inhalacje należy wykonywać 2-3 razy dziennie do ustąpienia objawów.
Inhalacje jamy ustnej i gardła przeprowadza się z użyciem małej miski, do której wlewa się 2-3 szklanki odpowiednio gorącej wody i dodaje 5-7 kropli olejku eterycznego. Po nachyleniu głowy nad miską, nakrywa się ją ręcznikiem, zamyka oczy i wdycha opary nosem, a wydycha ustami. Zabieg powinien trwać ok. 10 minut.
W swobodnym wdychaniu stosuje się 2-3 kropli olejku na chusteczkę. Po przyłożeniu jej do nosa, wykonuje się głębokie wdechy nosem i wydechy ustami. Używając olejków bezpośrednio na skórę należy stosować je po rozcieńczeniu w olejku bazowym (ok. 1-3 krople olejku eterycznego w ½ łyżeczki olejku bazowego).
Środki ostrożności
Z uwagi na możliwe efekty niepożądane i przeciwwskazania olejków eteryczne należy używać z rozwagą. Dzieciom można aplikować olejki w inhalacjach lub na skórę (nie podawać doustnie) tylko po konsultacji z lekarzem (poza gotowymi preparatami farmaceutycznymi). U dzieci i dorosłych przed użyciem na skórę wykonać test skórny i unikać promieni słonecznych przez ok. 12-48 godzin po aplikacji. U małych dzieci przeciwwskazane są olejek miętowy i jego składnik mentol, olejek kamforowy i jego składnik kamfora, olejek eukaliptusowy i jego składnik cyneol, olejek cynamonowy i jego składnik aldehyd cynamonowy, a także olejek anyżowy i jego składnik anetol wraz z pochodnymi (ryzyko skurczu oskrzeli). W nadciśnieniu tętniczym nie stosuje się olejków eukaliptusowego, imbirowego, hyzopowego, jałowcowego, rozmarynowego i tymiankowego. Przeciwskazaniem do stosowania doustnie olejku eterycznego lawendowego są m.in. stany zapalne żołądka i jelit, choroba wrzodowa żołądka, choroby wątroby, choroby nerek i ciąża. Stosowanie olejków u kobiet w ciąży i kobiet karmiących może mieć miejsce tylko po konsultacji ze specjalistą. Niektóre olejki mogą działać teratogennie i mutagenne.
Należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń i przeciwskazań podanych w ulotkach i na etykietach – przestrzegać m.in. informacji dotyczących drogi podania, wskazanego dawkowania oraz czasu inhalacji. Należy brać pod uwagę możliwość wystąpienia reakcji alergicznej i odczynów fototoksycznych. Fotoaktywność wykazują olejki eteryczne cytrynowy, pomarańczowy, limetkowy, mandarynkowy, grejpfrutowy, bergamotowy, olejki eteryczne pozyskiwane z arcydzięgla litwora, biedrzeńca anyżu, lubczyku pospolitego, kminku zwyczajnego i pietruszki zwyczajnej. W przypadku osób narażonych na działanie pyłu budowlanego inhalacje z wykorzystaniem olejków eterycznych powinno się wykonywać jedynie wczesnym wieczorem, po pracy, nigdy rano przed pracą.
Zaleca się stosować wyłącznie olejki najwyższej jakości i po uprzednim odpowiednim rozcieńczeniu. Stosowanie nierozcieńczonych olejków eterycznych może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Wybór właściwego olejku eterycznego
Niestety jakość oferowanych olejków eterycznych jest jednym z najistotniejszych problemów. Wielu producentów reklamuje swój produkt jako naturalny i leczniczy. Jednak w olejkach nade wszystko chodzi o gwarancję pochodzenia, czystość i autentyczność. Nie wszystkie firmy oferujące olejki eteryczne są przejrzyste w zakresie źródeł pozyskiwania surowców i procesu technologicznego. Drogie z natury olejki bywają fałszowane tańszymi o podobnym zapachu lub zawierającymi syntetyczne lub półsyntetyczne zamienniki, które nie wykazują działania leczniczego, a mogą powodować podrażnienia, alergie itp. Wybierając zatem olejek eteryczny najlepiej sprawdzić wytwórcę i opis olejku. Brak nazwy i adresu producenta lub dystrybutora, brak łacińskiej nazwy botanicznej, kraju pochodzenia, wskazania części rośliny, z której olejek pozyskano, metody otrzymania olejku, terminu przydatności do użycia, składu jakościowego, brak buteleczki z ciemnego szkła, brak informacji o zgodności z normami ISO oraz obecność na liście składników jakichkolwiek rozpuszczalników, olejów roślinnych lub słowa „parfum” powinny budzić wątpliwość co do oryginalności i jakości olejku.
Najwyższej jakości produkty olejkowe przed dopuszczeniem do sprzedaży poddawane są rygorystycznej kontroli jakości – przechodzą badania mikrobiologiczne na obecność drobnoustrojów, badania pod kątem składu chemicznego, substancji czynnych, obecności metali ciężkich i pestycydów, jak również innych zanieczyszczeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo i skuteczność olejku. Za wskaźnik jakości olejku eterycznego uważana jest jego cena.
Zachęcam do zdobywania wiedzy na temat możliwości wykorzystania olejków eterycznych w profilaktyce i leczeniu chorób infekcyjnych, a w przypadku wyboru i stosowania olejków do zachowania maksymalnej ostrożności. Niech te dary natury oprócz korzyści zdrowotnych, zachwycają nas też swą miłą wonią.
Agata Radosh
siegnijpozdrowie.org
Autorka studiowała dietetykę i poradnictwo żywieniowe oraz ziołolecznictwo.
Treści przedstawione w artykule nie stanowią porady o charakterze medycznym. Mają wyłącznie charakter informacyjny i w świetle obowiązujących przepisów nie mogą być traktowane jako specjalistyczna porada medyczna lub zalecenia w zakresie leczenia, ponadto nie mogą być podstawą do jakichkolwiek roszczeń.
Komentarze
Prześlij komentarz
Komentarze publikowane są po zatwierdzeniu. Jeżeli szukasz swojego komentarza lub odpowiedzi na niego, sprawdź czy wszystkie są wczytane - użyj polecenia "Wczytaj więcej".