Polacy a niedobór witaminy D

Okres zimowy wiąże się z zimnem, śniegiem lub deszczem, krótkimi dniami i długimi wieczorami. Okres ten jest również czasem podwyższonego ryzyka niedoboru witaminy D. Witamina D, podobnie jak witaminy A, E i K, należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jedna z jej podstawowych funkcji polega na utrzymaniu odpowiedniego poziomu wapnia i fosforu w surowicy krwi. Właściwy poziom wapnia w organizmie człowieka (2,2-2,6 mmol/L [9-10,5 mg/dL]) jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, jak również odpowiedniego wzrostu kości i zębów. Z tego względu witamina D odgrywa znaczącą rolę w profilaktyce chorób kostnych, takich jak krzywica czy osteoporoza. Najnowsze badania sugerują, że może ona być również istotnym czynnikiem w profilaktyce nowotworów piersi, prostaty i jelita grubego, chorób układu krążenia (w tym nadciśnienia) i prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Niektórzy badacze wierzą, że zaniżony poziom witaminy D we krwi stanowi jeden z czynników wpływających na powstanie autyzmu, depresji, a nawet stwardnienia rozsianego.

Ekspozycja na promienie słoneczne jest zdecydowanie najlepszym sposobem dostarczenia organizmowi odpowiedniej dawki witaminy D. Ze wzgledu na fakt, że Polska położona jest miedzy 49 a 54 równoleżnikiem, w okresie zimowym odpowiednia ekspozycja na promienie słoneczne jest po prostu niemożliwa. Poziom witaminy D mierzy się w nanomolach na litr krwi (nmol/L) lub w nanogramach na mililitr (ng/ml). Organizacja The Endocrine Society zaleca utrzymanie poziomu witaminy D w surowicy krwi na poziomie większym niż 75 nmol/L (30 ng/ml). Poziom witaminy D niższy niż 50 nmol/L (20 ng/ml) jest poziomem niedostatecznym, natomiast badania dość konsekwentnie wskazują na to, że poziom niższy niż 25 nmol/L (10 ng/ml) powoduje krzywicę u dzieci i osteoporozę u osób dorosłych.

Badania przeprowadzone w Polsce wskazują, że zdecydowana większość polskiego społeczeństwa nie utrzymuje właściwego poziomu witaminy D. Naukowcy z Warszawy doszli do wniosku, że „przynajmniej 80 procent całego polskiego społeczenstwa, w tym dzieci przed pokwitaniem, a także nastolatków i seniorów, mają niedobór witaminy D, czyli poziom niższy niż 50 nmol/L. 83 procent noworodków rozpoczyna swoje życie z niedoborem tej witaminy ze wzgledu na to, że 78 procent matek ma niedobór”.

W jednej z najnowszych publikacji z roku 2014 grupa polskich uczonych podsumowała wyniki polskich badań, które oszacowały poziom witaminy D. Poziom witaminy D w siedmiu grupach niemowlaków wahał sie od 7 do 24 ng/dl wśród niebiorących suplementów witaminy D. Natomiast w trzech badaniach, w których wykorzystano suplementy tej witaminy, poziom ten wyniósł od 29 do 55 ng/ml. Średni poziom tej witaminy wśród 199 dziewcząt w wieku dziecięcym i nastoletnim wyniósł 12 mg/ml. Wśród osób dorosłych poziom tej witaminy wyniósł od 11 ng/ml w okresie zimowym do 39 w okresie letnim. Podobny poziom utrzymał się wśród seniorów. W jedynym badaniu z ich udziałem średni poziom mierzony w okresie zimowym wyniósł 13 ng/ml.

Wyżej opisane badania wskazują na potrzebę podwyższenia poziomu witaminy D. Badania wykazały, że spożywanie od 800 do 2000 IU witaminy D w suplementach, nie tylko obniża ryzyko złamań czy choroby nowotworowej, ale zapobiega również powstawaniu infekcji wirusowych. Być może najważniejszym okresem życia, w którym poziom witaminy D odgrywa krytyczną rolę jest okres ciąży. Poziom witaminy D wśród noworodków odzwierciedla poziom tej witaminy u ich matek. Nie mniej jednak wyniki polskich badań wskazują na to, że niedobór witaminy D jest problemem wśród polskiego społeczeństwa niezależnie od tego, na którą grupę wiekową popatrzymy. Dostarczenie witaminy D w postaci suplementow wydaje się być najłatwiejszym sposobem utrzymania własciwego poziomu witaminy D (szczególnie w okresie zimowym). Dlatego właściwe wydaje się zalecanie spożywania w miesiącach jesiennych i zimowych suplementów witaminy D w dawce pomiędzy 800 do 2000 IU.

Roman Pawlak Ph.D, RD
Associate Professor
East Carolina University

1. American Dietetic Association. Position of the American Dietetic Association: Nutrient Supplementation. Journal of the American Dietetic Association, 2009;109:2073-2085.

2. National Institutes of Health. National Institutes of Health State-of-the-Science Conference Statement: Multivitamin/Mineral Supplements and Chronic Disease Prevention. Annals of Internal Medicine, 2006;145(5):1-30.
3. Larsson S, Åkesson A, Bergkvist L, Wolk A. Multivitamin use and breast cancer incidence in a prospective cohort of Swedish women. American Journal of Clinical Nutrition,, 2010;91:1268–1272.
4. Karczmarewicz E, Czekuc-Kryskiewicz E, Płudowski P. Effect of vitamin D status on pharmacological treatment efficiency. Dermato-Endocrinology, 2013;5:2, 299–304.
5. Pludowski P, Grant WB, Bhattoa HP, et al. Vitamin D Status in Central Europe. International
Journal of Endocrinology, 2014. http://dx.doi.org/10.1155/2014/589587