Czy należy ograniczyć spożywanie cholesterolu w diecie? Część 1

W Stanach Zjednoczonych co pięć lat prawo amerykańskie nakazuje opublikowanie nowych zaleceń dietetycznych, które mają na celu obniżenie ryzyka chorób wśród Amerykanów. Zalecenia te publikuje się w dokumencie zwanym Dietary Guidelines for Americans. W zależności od edycji wydania dokument zawiera również rok, który wskazuje, na który okres czasu dane wydanie jest aktualne. Najnowsza edycja tego dokumentu nazywa się Dietary Guidelines for Americans 2015, co oznacza, że zawarte w tym dokumencie zalecenia są aktualne między rokiem 2015 a 2020.

Jedną z głównych zmian odnośnie zawartych zaleceń dietetycznych jest nie zamieszczenie zalecenia ograniczenia spożycia cholesterolu. W podtytule dokumentu “Cholesterol” czytamy: “Poprzednio zalecenia Dietary Guidelines for Americans ograniczały spożycie cholesterol do 300 mg na dzień. Wersja dokumentu na rok 2015 nie będzie zawierała tego zalecenia, ponieważ dostępne dowody wskazują na brak istotnego związku między spożyciem cholesterolu z dietą a poziomem cholesterolu w surowicy krwi, zgodnie z konkluzja raportu AHA/ACC. Cholesterol nie jest składnikiem odżywczym, którego nadmierną konsumpcją należy się przejmować”.¹ AHA/ACC to skróty oznaczające American Heart Association (Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne) i American College of Cardiology (Amerykańskie Kolegium Kardiologiczne). W dokumencie znajdują się dwa przypisy przy zaleceniu nie ograniczania cholesterolu. Pierwszy z nich to przypis do wspomnianego raportu wydanego przez Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne/ Amerykańskie Kolegium Kardiologiczne. Drugi to przypis do jednej z metaanaliz opublikowanej w roku 2013, w której oszacowano wpływ spożycia jaj na wystąpienie chorób sercowo-naczyniowych.

We wspomnianym dokumencie AHA/ACC znajduje się kilkanaście wzmianek do cholesterolu spożywanego w diecie. Jedna z nich to wzmianka w spisie treści, dwie w podtytule artykułu, cztery w opisie tzw. diety DASH, trzy w tytułach lub podtytułach jednej z tabel, dwie w podtytule, w którym opisane są zalecenia do dalszych badań. Oprócz wyżej wymienionych, dokument zawiera następujące zalecenia: „Nie ma wystarczających dowodów, aby stwierdzić, czy obniżenie poziomu cholesterolu w diecie obniża LDL-C”. LDL-C to skrót tak zwanego „złego” cholesterolu, czyli cholesterolu LDL. Ciekawostką może być fakt, że w tym dokumencie znajdują się 133 przypisy i ani jeden z nich nie odnosi się do choćby tylko jednego badania, które wspierałoby wyżej przytoczoną konkluzję. Przypisów do badań, które oszacowały wpływ cholesterolu w diecie na cholesterol w surowicy krwi po prostu nie zamieszczono, tak jak nie zamieszczono żadnej analizy badań, co do wpływu spożywanego cholesterolu na jego poziom w surowicy krwi.² Drugi przypis w najnowszej wersji Dietary Guidelines for Americans to metaanaliza, w której oszacowano wpływ spożycia jaj na ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy³. Dokument napisany został przez naukowców z trzech różnych krajów – Stanów Zjednoczonych, Japonii i Korei. Swoją metaanalizę oparli na 22 grupach badanych (16 z nich przeprowadzono w USA, 4 w Japonii i po jednym w Hiszpanii i Wielkiej Brytanii), w których uczestniczyło od 1600 do 90735 osób. Badania trwały od 5,8 do 20 lat. Wyniki wykazały, że osoby spożywające największą ilość jaj (≥ 1 na dzień) w porównaniu do tych, które spożywały ich najmniejszą ilość (poniżej 1 dziennie) miały o 4% niższe ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, o 3% niższe ryzyko wystąpienia niedokrwistości serca, o 7% niższe ryzyko wystąpienia wylewu i o 2% niższe ryzyko śmierci wskutek niedokrwistości serca. Rożnica, jeśli chodzi o ryzyko wystąpienia lub śmierci wskutek tych chorób miedzy osobami z najwyższym spożyciem jaj w porównaniu do osób z ich najniższym spożyciem, nie była znacząca statystycznie. Według tej samej metaanalizy osoby z najwyższą ilością spożywanych jaj, u których zdiagnozowano wcześniej cukrzycę, miały o 69% wyższe ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych w porównaniu do osób z najniższym spożyciem. Ta różnica była znacząca statystycznie. Na bazie tej samej metaanalizy wykazano również, że osoby z najwyższą konsumpcją jaj miały o 42% wyższe ryzyko diagnozy cukrzycy. „Ta metaanaliza sugeruje, że nie istnieje związek miedzy konsumpcją jaj a wystąpieniem chorób sercowo-naczyniowych czy też śmierci nimi spowodowanej wśród ogólnej populacji. Natomiast spożycie jaj może być związane z większym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2 wśród ogólnej populacji i chorób sercowo-naczyniowych jako komplikacji cukrzycowej”.³

Jaja stanowią najlepsze źródło cholesterolu z produktów spożywanych na co dzień (inne produkty typu wątroba, nerki czy mózg zawierają znacznie większą ilość cholesterolu, ale nie są one spożywane tak często jak jaja). Dlatego konkluzje płynące z tej metaanalizy odnoszą się nie tylko do samych jaj, ale również cholesterolu. Chyba już w tym momencie warto zadać pytanie: czy faktycznie “cholesterol nie jest składnikiem odżywczym, którego nadmierną konsumpcją należy się przejmować”, jak mówią najnowsze zalecenia dietetyczne w jednym z wyżej wspomnianych dokumentów? Według wyników wyżej wspomnianej metaanalizy, na której autorzy oparli swoje najnowsze zalecenia, osoby mające cukrzycę (i chyba ci, którzy świadczą tym osobom opiekę lekarską) powinny się nim przejąć, skoro wyższe jego spożycie podwyższa ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych wśród cukrzyków. Podobnie, każda osoba spożywająca jaja powinna przejąć się tym, że ich spożycie powoduje wzrost ryzyka powstania cukrzycy.

Chyba jeszcze bardziej ciekawym jest fakt, że w tym samym roku, w którym opublikowano wyżej wspomnianą metaanalizę (ten dokument opublikowano w styczniowej edycji roku 2013 pisma naukowego American Journal of Clinical Nutrition), inni autorzy opublikowali metaanalizę na ten sam temat (ta metaanaliza wyszła w sierpniowej edycji pisma Artheriosclerosis).⁴ Oparta została na 14 badaniach (9 z USA, 4 z innych krajów zachodnich i jedno z Chin) z udziałem 320778 uczestników (od 488 do 117943 w zależności od badania). Jej wyniki wykazały o 19% wyższe ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych wśród osób z najwyższym spożyciem jaj w porównaniu do osób z ich najniższym spożyciem. Ryzyko wśród osób z cukrzycą z największym spożyciem jaj było o 83% wyższe w porównaniu do osób, które nie miały cukrzycy. Ryzyko powstania cukrzycy było o 68% wyższe wśród osób z największym ich spożyciem. Według jej autorów, spożycie czterech jaj na tydzień podwyższa ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych o 6%. To samo spożycie podwyższa ryzyko wystąpienia tych chorób wśród osób z cukrzycą o 40%. Takie spożycie jaj podwyższa ryzyko wystąpienia cukrzycy o 29%. Autorzy również wskazali na to, że w oddzielnej analizie, w której oszacowali wpływ spożycia jaj na powstanie chorób sercowo-naczyniowych według wyników badań amerykańskich w porównaniu do wyników badań z innych krajów, ryzyko w tej ostatniej grupie było 2 razy większe w porównaniu do amerykańskich wyników, gdzie ryzyko było o 13% wyższe. Autorzy wywnioskowali, że “nasze badanie sugeruje, że związek między spożyciem jaj a wystąpieniem chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycą odzwierciedla ilość ich spożycia”.⁴

Chyba na miejscu jest zadanie pytania dlaczego jedna metaanaliza nie wykazała związku między wystąpieniem chorób układu sercowo-naczyniowego, a inna taki związek wykazała? Może jeszcze ważniejszym jest pytanie, dlaczego autorzy wyżej wspomnianego dokumentu Dietary Guidelines for Americans, w którym zamieszczono najnowsze zalecenia dietetyczne dla Amerykanów, oparli swoje zalecenia na wnioskach jednej z tych analiz, zupełnie pomijając wnioski z tej drugiej? Niektóre z przypisów zamieszczonych w ich dokumencie wydane zostały w roku 2014, zatem wyjaśnieniem nie może być, że prace nad dokumentem zakończono zanim ta druga metaanaliza została opublikowana w sierpniu 2013 roku. Kolejne pytanie: dlaczego ten dokument powołuje się na najnowsze zalecenia Amerykańskiego Stowarzyszenia Kardiologicznego i Amerykańskiego Kolegium Kardiologicznego, w których nie ma żadnej analizy wpływu cholesterolu spożywanego z dietą na jego poziom w surowicy krwi, czy też jego wpływu na powstanie chorób sercowo-naczyniowych?
Cdn.

Roman Pawlak, Ph.D, RD

Associate Professor
East Carolina University

Źródła:

1. USDA. Scientific report of the 2015 Dietary Guidelines Advisory Committee. http://health.gov/dietaryguidelines/2015-scientific-report/pdfs/scientific-report-of-the-2015-dietary-guidelines-advisory-committee.pdf. Accessed 09/08/2015.
2. Eckel RH, Jakicic JM, Ard JD, de Jesus JM, Houston Miller N, Hubbard VS, Lee IM, Lichtenstein AH, Loria CM, Millen BE, Nonas CA, Sacks FM, Smith SC Jr, Svetkey LP, Wadden TA, Yanovski SZ, Kendall KA, Morgan LC, Trisolini MG, Velasco G, Wnek J, Anderson JL, Halperin JL, Albert NM, Bozkurt B, Brindis RG, Curtis LH, DeMets D, Hochman JS, Kovacs RJ, Ohman EM, Pressler SJ, Sellke FW, Shen WK, Smith SC Jr, Tomaselli GF; American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. 2013 AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. Circulation. 2014;24;129(25 Suppl 2):S76-S99.
3. Shin JY, Xun P, Nakamura Y, He K. Egg consumption in relation to risk of cardiovascular disease and diabetes: a systematic review and meta-analysis. Am J Clin Nutr. 2013 Jul;98(1):146-59.
4. Li Y, Zhou C, Zhou X, Li L. Egg consumption and risk of cardiovascular diseases and diabetes: a meta-analysis. Atherosclerosis. 2013;229(2):524-30.